Historia WAT

Kształcenie kadr technicznych dla potrzeb Wojska Polskiego sięga początków jego istnienia, czyli czasu pierwszych Piastów. Jednak do XV wieku techniczną wiedzę wojskową przekazywali rzemieślnicy, którzy zajmowali się wytwarzaniem uzbrojenia i budownictwem fortyfikacji.

Historia WAT

Dopiero od początku XVI wieku następowało systematyczne jej powiązanie z naukami uniwersyteckimi. To wówczas pojawili się pierwsi inżynierowie wojskowi, a druk pozwalał na upowszechnianie wojskowego piśmiennictwa technicznego. W Polsce idea założenia szkoły wojskowej pojawiła się już w okresie Odrodzenia. Jej propagatorami byli wybitni politycy i dowódcy, wśród których prym wiódł Andrzej Frycz Modrzewski. Jednak dopiero król Stanisław August Poniatowski realizując „pacta conventa” założył w Warszawie Szkołę Rycerską. Miała ona za zadanie przygotowywać kadry dowódcze dla odbudowującego się Wojska Polskiego.

Szkoła miała dwie nazwy: „Akademia Szlacheckiego Korpusu Kadetów JKM i Rzeczypospolitej” oraz „Szkoła Rycerska JPP Kadetów JKM i Rzeczypospolitej”. W tamtym czasie powstały również w 1776 r. Szkoła Artylerii i w 1765 r. Szkoła Inżynierii Wojskowej Koronnej w Warszawie i Litewskiej w Wilnie. Tworzono również wiele prywatnych Korpusów Kadetów. W XIX wieku dzieje Wojska Polskiego toczyły się w bardzo skomplikowany sposób. Po trzecim rozbiorze państwo polskie przestało istnieć. Podejmowano wówczas wiele prób walki o niepodległość. Na kształt wojska duży wpływ miała epoka napoleońska, kiedy to powstały Legiony Polskie, a których demokratyczne tradycje przez wiele lat wywierały wpływ na system kształcenia i wychowania polskich kadr dowódczych.W tamtych latach organizowano w kraju i poza jego granicami różne polskie szkoły wojskowe, wśród których na uwagę zasługuje utworzona w 1820 roku w czasie istnienia Królestwa Kongresowego, Szkoła Aplikacji Artylerii i Inżynierii.

Była to pierwsza w Polsce uczelnia wojskowa, której program wzorowany był na paryskiej szkole politechnicznej. Jednak dopiero przełom wieku przyniósł odrodzenie polskiego szkolnictwa wojskowego. Stało się to w atmosferze czynu niepodległościowego, kiedy to organizowano pierwsze po wielu latach szkoły i kursy wojskowe. Wykształcono na nich znaczny zastęp kadr dowódczych. I choć ich kwalifikacje zawodowe były różne to jednak dzięki nim i polskim oficerom z armii zaborców możliwe stało się szybkie odbudowanie wojska i prowadzenie z powodzeniem walk o granice. Odbudowa państwa polskiego po 1918 roku dokonywała się w określonej sytuacji gospodarczej i militarnej. Wymuszała ona szybkie tworzenie sił zbrojnych. Jednym z ważniejszych czynników warunkujących powodzenie poczynań mobilizacyjnych był stan i poziom korpusu oficerskiego.

W pierwszych latach niepodległości tworzyli go oficerowie wywodzący się z armii zaborczych, Legionów Polskich, armii gen. Hallera, Polskiej Organizacji Wojskowej i Polskich Sił Zbrojnych. W latach 1918- 1920 ukształtował się dwuszczeblowy system kształcenia oficerów. Wzorowany on był na modelu francuskim. Pierwszy szczebel tworzyły szkoły i kursy podchorążych, w których przygotowywano dowódców plutonów i równorzędnych. Drugi natomiast to szkoły i kursy oficerskie gdzie przygotowywano dowódców kompanii, batalionów i równorzędnych.

Działania wojenne w tamtych latach wymusiły skrócenie czasu nauczania oraz nadawanie stopni oficerskich żołnierzom (głównie w piechocie i służbach zabezpieczających), posiadającym odpowiednie wykształcenie i predyspozycje dowódcze. W okresie dwudziestolecia międzywojennego system kształcenia oficerów w Polsce ulegał zmianom według dwóch, konkurencyjnych względem siebie koncepcji: gen. Jana Jacyny oraz wzorca francuskiego. W pierwszym zamyśle planowano przekształcenie części szkół oficerskich w wyższe uczelnie.

Reorganizacja uczelni

Reorganizacja taka miała nastąpić z chwilą przejścia Wojska Polskiego na stopę pokojową. Projektu tego jednak nie zrealizowano. Realia polityczne, militarne i gospodarcze sprawiły, iż w latach 1921- 1938 zwyciężyła koncepcja druga i szkolnictwo oficerskie wzorowano na modelu francuskim. W tamtych latach oficerów z wyższym wykształceniem technicznym początkowo planowano kształcić w nowo zorganizowanej Politechnice Wojskowej, jednak na przełomie1921/1922 roku koncepcja ta upadła na rzecz wydziałów wojskowych przy Politechnikach Warszawskiej i Lwowskiej. W drugiej połowie lat trzydziestych, wobec rosnących potrzeb na wysoko-kwalifikowaną kadrę techniczną, władze wojskowe rozpoczęły zasadniczą przebudowę szkolnictwa technicznego na poziom wyższy.

W 1936 roku w Warszawie utworzono Wyższą Szkołę Inżynierii (od kwietnia 1939 r. Wojskowa Szkoła Główna Inżynierii), a latem 1938 roku wystąpiły z koncepcją akademizacji szkół wojskowych. Jednak wybuch II wojny światowej uniemożliwił realizację tych ambitnych planów. W latach drugiej wojny światowej kształcenie kadr inżynieryjnych dla potrzeb Wojska Polskiego praktycznie nie istniało. Tylko nielicznych oficerów kierowano na wyższe studia techniczne i to głównie w Wielkiej Brytanii.

Na Wschodzie i Zachodzie organizowano jedynie szkoły oficerskie i kursy, potrzebni bowiem byli dowódcy i specjaliści do obsługi sprzętu bojowego. Gdy w maju 1945 roku zakończono działania wojenne w Europie, to jednostki Wojska Polskiego zostały wycofane z terenu Niemiec. Formacje walczące na Froncie Wschodnim dyslokowano na teren kraju. Od września rozpoczęły one systematyczne przechodzenie na stopę pokojową. Podobny los spotkał żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Rozwój sił zbrojnych

Pod koniec lat czterdziestych w wyniku zaostrzania się sytuacji międzynarodowej, pierwszoplanowe znaczenie zaczął nabierać rozwój sił zbrojnych. W warunkach pokojowych miały one być tak zorganizowane i wyposażone, aby szybko i sprawnie osiągać stan przewidziany na wypadek konfliktu zbrojnego. Realizacja tak sprecyzowanych zadań i to w bardzo krótkim czasie, napotykała na szereg barier i utrudnień. Pokonywano je w różnorodny sposób m.in. w drodze wydłużenia służby wojskowej, budowy nowych obiektów koszarowych, zwiększania importu uzbrojenia oraz poprzez pośpieszną rozbudowę krajowego przemysłu zbrojeniowego i systematyczne zwiększania produkcji. Wojsko i przemysł zbrojeniowy odczuwało wówczas brak odpowiednio przygotowanych kadr technicznych. Dotychczasowe formy kształcenia inżynierów w oparciu o uczelnie cywilne (system stypendiów i fakultety wojskowe przy uczelniach cywilnych) nie zaspokajały systematycznie rosnących potrzeb wojska tak pod względem ilościowym jak i fachowo-wojskowym.

Siły Zbrojne coraz częściej potrzebowały fachowców, których w uczelniach cywilnych nie kształcono. Stąd też w kierownictwie resortu obrony w 1949 roku zapadła decyzja o stworzeniu własnej politechniki. Wpłynęły na nią również względy polityczne. Chciano bowiem przygotować kadry dowódcze ściśle związane z systemem politycznym, który wówczas zaprowadzano w Polsce i dlatego ówcześni decydenci zdecydowali o odizolowaniu studentów wojskowych od „zgubnego” wpływu cywilnych środowisk akademickich. Realizując to zadanie szef Sztabu Generalnego WP gen. broni Władysław Korczyc powołał komisję, która miała opracować projekt takiej uczelni, przedstawić koncepcje organizacyjną oraz określić miejsce jej lokalizacji. Przewodniczącym komisji został gen. bryg. inż. Florian GRABCZYŃSKI z VIII Oddziału Sztabu Generalnego. Komisja po wielu posiedzeniach przedstawiła wnioski organizacyjne oraz określiła miejsce lokalizacji przyszłej Akademii, na które wybrano teren Boernerowa.

W latach trzydziestych wybudowano tu koszary, w których do września1939 roku kwaterowały pododdziały Pierwszego Zmotoryzowanego Pułku Artylerii Przeciwlotniczej. W czasie okupacji Niemcy umieścili tu m.in. warsztaty samochodowe. Po wojnie rozlokowano tu Techniczną Szkołę Lotniczą (TSL), którą następnie przeniesiono do Zamościa i Oleśnicy. Na krótko zakwaterowano batalion akademicki utworzony z kompanii akademickich, wcześniej stacjonujących na Cytadeli. Odziedziczone po TSL obiekty, które wyremontowano i zaadaptowano dla potrzeb uczelni wraz z nowymi inwestycjami w zasadzie zabezpieczały działalność dydaktyczną i naukowo-badawczą oraz potrzeby socjalno-bytowe. Nie zapomniano też o obiektach ogólno wojskowych, sportowych i rekreacyjnych.

Swoją statutową działalność Wojskowa Akademia Techniczna rozpoczęła 1 października 1951 roku, po skromnych uroczystościach inaugurując pierwszy rok akademicki. Pierwsi studenci rekrutowali się głównie z kompanii akademickich przy Politechnikach Gdańskiej i Warszawskiej. Naukę rozpoczęło wówczas 631 podchorążych w 12 specjalnościach. Wojskowa Akademia Techniczna powstała w warunkach polityczno-gospodarczych końca lat czterdziestych i początku pięćdziesiątych i dlatego swój kształt z konieczności oparła na wzorcu radzieckiej akademii wojskowej, wzbogacając go jednak o doświadczenia i wymogi polskiego, wyższego szkolnictwa technicznego. Początkowo uczelnia składała się z pięciu fakultetów. W latach kolejnych utworzono jeszcze dwa i jeden magisterski studiów zaocznych. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych znacznie zmniejszyły się napięcia międzynarodowe, w wyniku czego nastąpiła redukcja Wojska Polskiego.

Pociągnęło to za sobą znaczny spadek zapotrzebowania na kształconych w Wojskowej Akademii Technicznej inżynierów wojskowych. Sytuacja ta spowodowała, że w resorcie Obrony Narodowej powstawały różne koncepcje, co do dalszych losów uczelni i jej obiektów. Wówczas dla zachowania potencjału dydaktyczno-naukowego WAT bardzo dużo dobrego uczynił, m.in. kolejny komendant gen. dyw. prof. dr inż. Michał Owczynnikow poprzez organizowanie różnych kursów specjalistycznych i wprowadzanie niezbędnych zmian organizacyjnych. Jednak dopiero w 1959 roku przeprowadzono najważniejszą reorganizację uczelni, tworząc typową dla politechniki strukturę wydziałową. Skoncentrowano w nich zespoły dydaktyczno-naukowe dobierając je według kryteriów nauk technicznych, a nie jak wcześniej było w fakultetach – według specjalności wojskowych. Utworzono wówczas cztery wydziały. Struktura wydziałowa pozostała do dzisiaj. Nie oznacza to, że nie była ona modyfikowana. Uczelnia jest bowiem organizmem żywym, który reaguje na realia polityczne, gospodarcze i wojskowe. 

Do najważniejszych z nich należało:

• Utworzenie w 1961 roku Katedry Eksploatacji Urządzeń Automatycznych jako niejawnej placówki kształcącej specjalistów dla nowo tworzonych wojsk rakietowych. Na jej bazie w 1962 roku powstał Oddział Uzbrojenia, który w 1968 roku przekształcono w Wydział Elektromechaniczny, od 1994 r.- Wydział Uzbrojenia i Lotnictwa(W wyniku restrukturyzacji WAT z początkiem 2003 roku Wydział zmienił swoją etatową strukturę na cywilną i przybrał nazwę Wydział Mechatroniki, od 2011 Wydział Mechatroniki i Lotnictwa). 
• Uruchomienie w 1962 roku zaocznych studiów doktoranckich dla oficerów spoza Akademii, a w 1972 roku stacjonarnych studiów doktoranckich.
• W 1961 roku zorganizowanie nowego, pionierskiego kierunku – fizyka techniczna. Spowodowało to zmianę nazwy Wydziału Chemii na Wydział Chemii i Fizyki Technicznej. 
• W 1968 roku utworzono nowy wydział – Wydział Cybernetyki. 
• W 1969 roku Wydział Elektroradiotechniczny, a po odłączeniu specjalności mechanicznych zmienił nazwę na Wydział Elektroniki. 
• W 1967 roku rozpoczęto doraźne, dla potrzeb konkretnego zadania badawczego, tworzenie instytutów, w których grupowano zespoły odpowiednio dobranych specjalistów. W swej historii przechodziły one różne koleje. Jedne z nich ustanawiano etatowymi lub rozwiązywano, inne zaś łączono i dzielono oraz tworzono nowe. Ich utworzenie spowodowało jednak pewną niedogodność, która polegała na tym, że zadania badawcze realizowały instytuty , a dydaktykę – katedry. Dlatego w 1984 roku uporządkowano struktury, kierując się m.in. roczną normą dydaktyczną.
• W latach 1975 – 83 w Ośrodku Szkolenia Specjalistów Uzbrojenia i Elektroniki w Olsztynie istniała Filia WAT, w której kształcono specjalistów eksploatacji uzbrojenia klasycznego i rakietowego. 
• W 1980 roku usamodzielnił się Instytut Elektroniki Kwantowej, który wcześniej funkcjonował w Wydziale Elektroniki. 
• W 1974 roku utworzono Instytut Systemów Zabezpieczenia Technicznego, który obok realizacji zadań dydaktycznych zajmuje się problematyką rozwiązań organizacyjnych w jednostkach i służbach technicznych WP. Od 1994 roku Instytut zmienił nazwę na Instytut Logistyki. 
• W 1988 roku na bazie katedr nauk społecznych i ekonomicznych utworzono Instytut Nauk Społecznych, który w 1989 roku zmienił nazwę na Instytut Nauk Humanistycznych.
• Od początku lat dziewięćdziesiątych systematyczne przejmowanie zadań po likwidowanych Wyższych Szkołach Oficerskich: początkowo Samochodowej, a następnie Wojsk Obrony Przeciwlotniczej, Radiolokacji i Wojsk Łączności.
• W 1993 roku nastąpiła integracja służb technicznych i kwatermistrzowskich w jednolity pion logistyczny, co wymusiło opracowanie i wdrożenie nowych struktur, dokumentacji oraz dokonanie zmian kadrowych. W dalszej kolejności zostały przejęte m.in. zadania po zlikwidowanej Wojskowej Administracji Koszar Nr 12. Skreślono również stanowisko kwatermistrza.
• Od 1.01.1994 roku datuje się przejście Akademii na nowy system ekonomiczno-finansowy, który został wprowadzony na podstawie – nowelizującego Ustawę o Wyższym Szkolnictwie Wojskowym- Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej.
• W 1994 roku wprowadzono nowy etat w ramach, którego m.in. połączono Wydziały Inżynierii Lądowej i Geodezji z Wydziałem Chemii i Fizyki Technicznej tworząc Wydział Inżynierii, Chemii i Fizyki Technicznej oraz zlikwidowano stanowisko zastępcy komendanta – Szefa Wydziału Wychowawczego. W dniu 24 września 1994 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nadał Wojskowej Akademii Technicznej nowy sztandar.
• W 1994 roku Biskup Polowy WP ustanowił samodzielny etat kapelana WAT. W 1995 roku przychodnia lekarska przeszła na samodzielny etat. Obecnie jest placówką służby zdrowia, która zabezpiecza medycznie nie tylko kadrę i słuchaczy Akademii, ale również mieszkańców Bemowa, jeżeli należą do NFZ. 

W 1999 roku po raz pierwszy, spośród sześćdziesięciu kandydatek, przyjęto czternaście dziewcząt na pierwszy rok studiów stacjonarnych. 1996 – 2004 to okres przekształcenia Wojskowej Akademii Technicznej w uczelnię wojskowo-cywilną, w tym okresie zaszły duże zmiany:

• spadek liczby studentów wojskowych (170 absolwentów w roku 2003) uruchomienie cywilnych studiów zaocznych – 1997r.
• początek cywilnych studiów dziennych – 2002r. zmiana charakteru pracy wojskowej kadry naukowo-dydaktycznej na cywilny uchwalenie Ustawy o Utworzeniu Wojskowej Akademii Technicznej – 2003r. 

W chwili obecnej Wojskowa Akademia Techniczna jest państwową, politechniczną szkołą wyższą. W jej ofercie dydaktycznej znajdują się studia magisterskie, inżynierskie, licencjackie, podyplomowe i doktoranckie, a także kursy dokształcające i językowe.